Stedenbouwkundige visie Picus NRE-terrein

Van economische uitbreiding naar stedelijke inbreiding

Het voormalige industrieterrein op de kop van het Eindhovens Kanaal heeft een interessante geschiedenis. De aanleg van het kanaal in 1846, maakte de aanvoer van onder andere zware machines, hout en kolen relatief makkelijk en goedkoop. Er ontstonden al snel nieuwe fabrieken op deze ideale plek aan het einde van het kanaal, dicht tegen de stad aan. Na de Tweede Wereldoorlog verloor het kanaal aan betekenis voor de industrie. Vrachtwagens reden af en aan en op het kanaal werd het stil. Aan het einde van de van de 20^e eeuw kwam de nog aanwezige industrie op deze stedelijke locatie tot stilstand.

Diederendirrix architectuur & stedenbouw startte in 2004 met een stedenbouwkundige visie voor het gebied. Het doel was om een basis te leggen voor de omvorming van een cluster oude industrieterreinen naar een aantrekkelijke stadswijk met behoud van de intrinsieke kwaliteiten. Het nieuwe ruimtelijke raamwerk garandeert een goede aansluiting met het omliggende stedelijk gebied, integreert de waardevolle gebouwen en biedt verschillende mogelijkheden voor herconfiguratie met nieuwe functies.

Diverse partners en (tijdelijke) gebruikers hebben sinds 2008 het raamwerk doorontwikkeld en verrijkt. Traditionele grootschalige projectontwikkeling en kleinschalige initiatieven voor (her)ontwikkeling zorgen voor een uniek karakter. Geen traditionele wijk, maar een bijzonder stukje stad voor bewoners en ondernemers. Het charmante, kleinschalige en levendige woon-werkgebied, een initiatief van de ontwerpbureaus Tom van Tuijn, Faam, Houben van Mierlo en Nul Zes, is het karakteristiek hart van het nieuwe stedelijk leefgebied. Dit gebied is samen met de nieuwe gebruikers ontwikkeld en gerealiseerd. Woonensemble Picuskade van diederendirrix markeert het nieuwe stuk stad aan het kanaal.

Toen: economische uitbreiding

Groei

Eindhoven kende in de 19^e en 20^e eeuw een sterke economische groei. In het gebied ten noorden van het kanaal, tussen de Nachtegaallaan en de Tongelresestraat, ontstond vanaf de tweede helft van de 19^e eeuw veel bedrijvigheid. De houtindustrie begon rond 1883 ter hoogte van de Tongelresestraat en groeide uit tot het imposante bedrijf N.V. Picus.
Achter stoombierbrouwerij De Valk (nu onderdeel van het DAF museum) begon Hub van Doorne in 1928 een constructiewerkplaats: de startlocatie van autofabrikant DAF (Doorne Automobiel Fabriek).
Aan het Havenhoofd op de Nachtegaallaan opende in 1900 een kolengasfabriek. De benodigde steenkool werd via het kanaal aangevoerd. Later maakte de gasfabriek plaats voor een gasontvangststation. Met name mijngas werd hier gezuiverd en op druk gebracht. De fabriek hield een buffervoorraad aan in enorme gashouders. 

Bewaard gebleven

DAF verliet al snel de locatie om elders te kunnen groeien. De geschakelde gebouwen (gedeeltelijk Rijksmonument) die tussen 1884 en 1929 zijn opgetrokken aan de Tongelresestraat, herinneren aan deze bedrijfsactiviteiten. Samen met de stalen industriehal erachter vormt dit complex nu het DAF museum. In 1993 ging Picus failliet. De bedrijfsactiviteiten liepen al twee decennia terug. Uiteindelijk werd de fabriek volledig ontmanteld, op een bescheiden kantoorvilla (Rijksmonument) uit 1912 na.

Het mijngas maakte plaats voor aardgas en het gasontvangststation werd ontmanteld. De indrukwekkende gashouders verdwenen uit het stadsbeeld. Het terrein van de voormalige gasfabriek werd onderdeel van Nutsbedrijven Regio Eindhoven (NRE). Zij hebben een aantal kantoorpanden en werkplaatsen toegevoegd aan het terrein. NRE ging op in Enexis Netbeheer en verliet het terrein in 2010. Een aantal gemeentelijke diensten namen hun intrek in de bestaande kantoorpanden en werkplaatsen.

Op het voormalige industriegebied van in totaal 6,5 hectare staan verschillende grote en kleine panden. Deze zijn gebouwd tussen 1899 en 1992 en zijn door hergebruik of tijdelijk gebruik bewaard gebleven. Na sloop van enkele zeer bouwvallige panden bleef een interessante selectie monumentale gebouwen over. Die maken we onderdeel van de nieuwe plannen voor het gebied.

Nu: stedelijke inbreiding

Nieuwe verbindingen

Ondanks de centrale ligging ten opzichte van de binnenstad, was het Picus NRE-terrein lange tijd een blinde vlek en een gesloten domein in de stad. Het afgesloten fabrieksterrein en de belendende wijken waren twee strikt gescheiden werelden. De woonstraten eindigden in het verleden abrupt ter hoogte van het fabrieksterrein. Door de woonstraten door te trekken en nieuwe routes te aan te leggen over het terrein hebben we de dooradering van het gebied vergroot en hebben we de bestaande loop- en fietsroute langs het kanaal meer betekenis gegeven.

De nieuwe verbindingen zijn niet alleen nieuwe ontsluitingen maar heeft de functie vergroot van het gebied als schakel tussen diverse interessante werelden: het Eindhovens kanaal, de groene Dommelzone, de wijk Villapark en het historische kloostercomplex Mariënhage. Het gebied is onderdeel geworden van het binnenstedelijke woonmilieu.

Nieuwe zonering: straat, erf en kade  

De bestaande bebouwing en bijhorende structuren op en rond het Picus NRE-terrein en de strategische aanpak van de bodemsanering leidden tot drie conceptuele zones voor herprogrammering. Elke zone heeft een bijzondere ruimtelijke kwaliteit die toenadering zoekt tot impulsen uit de omgeving. Aan de zijde van de bestaande woonwijk hebben we de fijnmazige verbindingen en bebouwing doorgezet. Met duidelijk gedefinieerde woonvolumes zijn nieuwe woonstraten ontstaan en zijn de bestaande woonstraten aangehaakt op een doorlopende structuur.

Aan de kade was ruimte voor stevige nieuwe volumes met een stedelijk karakter, die refereren aan de grote schaal van de oude gashouders en die de relatie met het kanaal versterken. Het hart van het terrein is het gebied tussen kade en de woonwijk. Deze zone heeft het karakter van een “erf”, ingegeven door het losse ensemble van kleinschalig industrieel erfgoed. Deze bestaande gebouwen hebben nieuwe, bijzondere functies gekregen door co-creatie. Naast de bestaande gebouwen was hier ruimte voor kleinschalige bouwvolumes voor wonen en werken. Het hart van het gebied is een bijzonder, stedelijk woon-, werk-, en leefmilieu geworden.

Betekenis kanaal nu

Het Eindhovens Kanaal heeft voor de economie van de stad geen betekenis meer, maar voor een gezonde stedelijke leefomgeving des te meer. De kanaalzone transformeert naar een natuurgebied en wordt onderdeel van de ecologische hoofdstructuur. De fiets- en wandelroutes op beide kades verbindt de stad met het ommeland. Vergroening van de stad krijgt meer betekenis en hiernaast worden inwoners van de stad uitgedaagd om meer te bewegen. Het kanaal wordt een bijzondere openbare ruimte in de stad met nieuwe hoogwaardige woon-, werk- en leefmilieus die de toekomst van Eindhoven vormgeven.